Według World Economic Forum w roku 2025 krytyczne myślenie będzie 4 najbardziej pożądaną przez pracodawców umiejętnością, a z biegiem czasu jego znaczenie będzie tylko i wyłącznie rosnąć. Ma na to wpływ powstawanie nowych zawodów oraz wprowadzane zmiany technologiczne w aktualnych. Krytyczne myślenie to umiejętność niezwykle cenna przy postępującej informatyzacji społeczeństwa, jak również może być pewnego rodzaju remedium na proces podejmowania decyzji w dynamicznie zmieniającym się świecie. W tym artykule dowiesz się o tym czym właściwie jest krytyczne myślenie oraz zapoznasz się z jedną z podstawowych dróg do tego aby wdrożyć krytyczne myślenie w codzienności.

Czym jest krytyczne myślenie?

Oczywiście, ilu naukowców tyle definicji krytycznego myślenia, niemniej warto pochylić się nad szczegółowym znaczeniem tego zwrotu. Słowo “krytycznie” kojarzy się niezbyt przyjaźnie, gdyż często utożsamiamy je z pojęciem krytyki która może dotknąć nas lub nasze pomysły. Sformułowanie to nie jest jednak związane z negatywnym ocenianiem rzeczywistości, a osoby myślące krytycznie nie muszą być życiowymi pesymistami. Bardziej adekwatnie jest powiązać krytyczne myślenie z osobą krytyka np. filmowego. Krytycy to eksperci w danym temacie, którzy potrafią “zatrzymać się” podczas oceny danego dzieła i dostrzec jego zalety oraz wady. Robią to w oderwaniu od emocji i osobistych przekonań, analizują fakty i nadają im znaczenie tak, aby osoba z zewnątrz mogła zapoznać się z możliwie obiektywnym obrazem danego dzieła. Praca krytyka filmowego jest ucieleśnieniem tego co uznajemy za krytyczne myślenie, dzięki czemu możemy wypracować roboczą definicję myślenia krytycznego, która prezentuje się następująco:

Myślenie krytyczne to powiedzenie sobie  „stop” i próba analizy faktów w oderwaniu od naszych odruchów, nawyków, emocji. Jest to również myślenie oparte na faktach, szerokiej analizie plusów i minusów oraz zdolności wyciągania wniosków.

Ten rodzaj myślenia nie będzie przez nas stosowany w każdej sytuacji. W życiu często musimy sprawnie podjąć decyzję, a część z nich to wyrobione automatyzmy i nawyki jak np. mycie zębów czy wieczorny jogging. Kiedy zatem krytyczne myślenie znajduje swoje zastosowanie?

Przede wszystkim w procesie podejmowania ważnych decyzji. Kiedy zastanawiamy się czy powinniśmy iść na studia czy od razu zacząć karierę zawodową, albo czy podjąć się pracy w zagranicznej korporacji, która będzie wymagać od nas spędzania połowy roku w biurze w Norwegii to nie powinniśmy tak ważnych decyzji podejmować pod wpływem emocji. Nie powinniśmy również kierować się zdaniem znajomych czy internetowych poradników. Warto zatem skupić się na własnej krytycznej analizie takiej decyzji. Jak to zrobić?

Po pierwsze – postaw tezę

Każdy nasz problem można postawić w formie tezy czyli zdania twierdzącego, które możemy argumentować “za” lub “przeciw”. Tezy często wywodzą się z pytań, które pojawiają się w naszej głowie. Dla przykładu jeżeli zadajemy sobie pytanie “Czy powinniśmy zmienić pracę?” to możemy tak postawione pytanie poddać krytycznej analizie. Teza do tak zadanego pytania będzie brzmiała “Powinienem zmienić pracę”, gdyż jest zdaniem twierdzącym i można do niej napisać argumenty popierające i zaprzeczające. 

W ramach ćwiczenia spróbuj sam postawić jakąś tezę. Możesz to zrobić korzystając z poniższych pytań:

“Czy powinienem zrezygnować z samochodu?”

“Czy dieta wegetariańska jest dla mnie?”

“Czy mam czas na nowy projekt w pracy?”

lub użyć własnego pytania, nad którym obecnie się zastanawiasz. 

Po drugie – wypisz argumenty 

Kiedy masz już tezę, napisz ją u góry na środku kartki a kartkę podziel na pół. Teraz czas na analizę. Na lewej połówce kartki wypisz wszystkie argumenty za Twoją tezą np. jeśli zastanawiasz się nad tym czy zmienić pracę mogą pojawić się tam takie argumenty jak:

a) W konkurencyjnej pracy zarobię większe pieniądze 

b) Kierunek rozwoju firmy utrudnia mój rozwój osobisty 

Z drugiej strony analogicznie wypisz argumenty przeciwko zmianie pracy np. dobre relacje z przełożonym, zgrany i współpracujący zespół. 

Pamiętaj: Szczegółowa analiza może trwać bardzo długo, co może być zniechęcające do jej podejmowania. Dlatego zachęcamy do określenia limitu czasu na wypisanie wszystkich argumentów np. 10 minut. Dzięki temu wypiszesz najważniejsze argumenty, a nie zmarnujesz czasu i nie będziesz się głowić nad szczegółami. Jeżeli w 10 minut nie wpadłeś na dany argument – widocznie nie był on dla Ciebie aż tak istotny. 

Po trzecie – analiza argumentów 

Cyceron zasłynął ze sformułowania “argumentów nie należy liczyć, lecz ważyć” co oznacza że nie liczy się to ile argumentów znalazło się po danej stronie, a to jak istotny wpływ mają one na nasze życie. W pełni zgadzamy się z Cyceronem, więc zachęcamy do realnej oceny wypisanych argumentów.

Spójrz na kartkę i pomyśl, które z wypisanych rzeczy są dla Ciebie najważniejsze, a bez których się obędziesz. Jeżeli okaże się to dla Ciebie pomocne możesz ponumerować argumenty od najważniejszego do najmniej ważnego. Oceniać argumenty możesz z zastosowaniem różnych kryteriów np. kryterium jakości życia. W ramach tak postawionego kryterium możemy zastanowić się co będzie miało większy wpływ na naszą jakość życia: wyższe wynagrodzenie czy aktualne dobre relacje z zespołem. Kryteria jakie dobierzemy do porównań zależą od nas i tego co dla nas jest w życiu ważne. 

Po czwarte – decyzja i konfrontacja 

Tak przeprowadzona analiza powinna doprowadzić Cię do wstępnej decyzji. To czas również na refleksję czy czujemy wewnętrzną satysfakcję z procesu analizy czy być może czujemy że czegoś nie przemyśleliśmy. Jeżeli czujemy duży dyskomfort na tym etapie – być może jest coś czego nie uwzględniliśmy, lub źle oceniliśmy niektóre argumenty i warto do nich wrócić.

Jeżeli jednak czujemy się komfortowo z podjętą decyzją, zachęcam abyś spróbował konfrontacji. W zasadzie proces krytycznego myślenia dotarł do końca, ale warto upewnić się w naszej decyzji. Aby to zrobić warto umówić się na kawę ze znajomym, który w analogicznej sytuacji postąpił inaczej lub po prostu miał inne zdanie na naszą decyzję. Może o czymś zapomnieliśmy? A może tylko poczujesz się pewniej w swojej decyzji? Po to właśnie jest konfrontacja.

Podsumowanie

Krytyczne myślenie nie jest lekiem na wszystko, ale z pewnością pomaga podejmować wyższej jakości decyzje niż te spontaniczne. W dzisiejszym świecie ogromnego wyboru i tysięcy możliwości może nie tylko sprawić że podjęte decyzje będą odpowiednie, ale przede wszystkim dać nam poczucie komfortu, że nasza decyzja została odpowiednio przemyślana. Jeżeli chcesz trenować krytyczne myślenie, możesz to robić podczas konsultacji indywidualnych w One Speech lub jeżeli jesteś uczniem możesz skorzystać z programu Train Your Brain.

Żródło zdjęcia: Twórczy plik wektorowy utworzone przez storyset – pl.freepik.com